Tiếng Tây Ban Nha hiện đại bao gồm hàng nghìn từ có nguồn gốc Ả Rập. Điều này đã diễn ra như thế nào và mang lại ý nghĩa gì đối với việc học tiếng Tây Ban Nha ngày nay?
Ngôn ngữ Tây Ban Nha mà bạn biết và yêu thích luôn tràn đầy sự bất ngờ: Đó là ngôn ngữ Romance – giống như tiếng Pháp, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Ý và tiếng Rumani – nghĩa là nó có nguồn gốc từ tiếng Latinh Vulgar; sở hữu số lượng người nói bản ngữ cao thứ hai trên thế giới với 480 triệu người nói tiếng Anh; thậm chí nó còn là ngôn ngữ chính thức của 20 quốc gia và Puerto Rico, và được nói ở các vùng của Maroc, Gibraltar, Andorra và Philippines. Tuy nhiên, có lẽ điều ngạc nhiên lớn nhất là tiếng Tây Ban Nha đã bị ảnh hưởng đáng kể bởi tiếng Ả Rập.
Theo nhà ngôn ngữ học Rafael Lapesa, một nhà sử học người Tây Ban Nha và là cựu giám đốc Học viện Hoàng gia Tây Ban Nha, khoảng 4.000 từ của tiếng Tây Ban Nha hiện đại có nguồn gốc từ tiếng Ả Rập. “Thành phần tiếng Ả Rập, sau tiếng Latinh, là thành phần quan trọng nhất trong từ vựng tiếng Tây Ban Nha cho đến thế kỷ 16,” ông lập luận trong cuốn sách Historia de la lengua española. Vậy điều này đã diễn ra như thế nào và mang lại ý nghĩa gì đối với tiếng Tây Ban Nha ngày nay?
Tại sao tiếng Ả Rập lại có ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngôn ngữ Tây Ban Nha?
Không có gì đáng ngạc nhiên đối với bất kỳ người yêu thích lịch sử nào, ảnh hưởng của tiếng Ả Rập đối với tiếng Tây Ban Nha bắt nguồn từ sự chiếm đóng của người Moorish trên bán đảo Iberia vào năm 711. Vào năm đó, các lực lượng Hồi giáo đã xuất hiện và trong khoảng thời gian chỉ bảy năm đã giành được quyền kiểm soát gần như toàn bộ bán đảo, lật đổ Vương quốc Visigothic đã cai trị khu vực trong khoảng ba thế kỷ.
Từ sự kiện trên, Tây Ban Nha và nhiều khía cạnh của nền văn hóa của nó đã bị Hồi giáo hóa: nó được đặt tên là Al-Andalus và tiếng Ả Rập trở thành ngôn ngữ chính thức. Gần 800 năm chiếm đóng được thể hiện phần lớn qua chủ nghĩa đa văn hóa, đặc biệt là về sự tồn tại tôn giáo giữa Hồi giáo, Cơ đốc giáo và Do Thái giáo. Bởi vì điều này, Al-Andalus được giới học thuật công nhận là một xã hội song ngữ cho đến sau thế kỷ 11 hoặc 12.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ngôn ngữ của người Iberia vào thời điểm đó không phải là tiếng Tây Ban Nha của vùng Castilian (tiếng Tây Ban Nha mà chúng ta biết ngày nay sẽ không xuất hiện cho đến khoảng thế kỷ 13). Thay vào đó, người dân địa phương sử dụng một loạt phương ngữ được gọi là Mozarabic, là phương ngữ có liên quan chặt chẽ với các ngôn ngữ Romance ngày nay. Cái tên Mozarabic thực sự xuất phát từ tên Ả Rập của những người theo đạo Thiên chúa ở Al-Andalus, مستعرب (musta’rab), nghĩa là “Ả Rập hóa”.
Mozarabic và tiếng Tây Ban Nha hiện đại
Thật không may, chúng ta lại không biết nhiều về Mozarabic. Những thông tin chi tiết hơn về các phương ngữ này rất khó tìm kiếm do thiếu tài liệu lịch sử: Bởi vì tiếng Ả Rập là ngôn ngữ chính thức của khu vực, hầu hết các tác phẩm được viết bằng tiếng Ả Rập chứ không phải Mozarabic. Lượng thông tin ít ỏi mà chúng ta có được đến từ các từ điển tiếng Tây Ban Nha – Ả Rập còn sót lại, một vài bảng chú giải về thực vật học, và một vài đoạn trong các tác phẩm văn học.
Trong khi đó, phương ngữ có khả năng trở thành tiếng Tây Ban Nha hiện đại đã xuất hiện ở các khu vực Madrid và Toledo vào thế kỷ 11. Ở đây nó được trộn lẫn cùng Mozarabic, nơi mà cả hai phương ngữ có thể cùng trải qua rất nhiều cấp độ (có nghĩa là chúng trở nên đồng hóa và có ít sự khác biệt hơn). Thật không may, việc trải qua các cấp độ này có nghĩa là tất cả các phương ngữ Mozarabic đã biến mất sau cuộc càn quét của người Cơ đốc giáo vào năm 1492.
Vào cuối thế kỷ 15, với sự hợp nhất của các vương quốc Castile và Leon với các vương quốc của Aragon, tiếng Tây Ban Nha Castilian đã trở thành ngôn ngữ chính thức của Tây Ban Nha. Và ngay cả khi Mozarabic đã chết (hoặc bị nuốt chửng bởi Castilian), Tây Ban Nha vẫn giữ nguyên các ngôn ngữ khu vực khác, chẳng hạn như tiếng Galicia và tiếng Catalan.
Yếu tố Ả Rập trong tiếng Tây Ban Nha
Vậy đâu là ảnh hưởng rõ ràng nhất của tiếng Ả Rập đối với tiếng Tây Ban Nha? Đáp án chỉ có một, thực phẩm và nông nghiệp. Người Moors đã cách mạng hóa hệ thống nông nghiệp của Tây Ban Nha bằng cách phát triển các kỹ thuật mới để san lấp và chuẩn bị đất, tưới tiêu, loại bỏ sâu bệnh và bảo quản ngũ cốc. Họ cũng giới thiệu các loại cây trồng mới đến bán đảo Iberia, bao gồm mía, bông, gạo, đậu xanh, rau diếp, nghệ tây, dưa, dưa chuột, cam, chanh, cải bẹ và atisô. (Bạn sẽ khó tưởng tượng ra món ăn paella yêu thích của mình mà không có những nguyên liệu cốt lõi này.)
Ảnh hưởng này đối với nông nghiệp được phản ánh trong từ vựng Tây Ban Nha hiện tại: azafrán (nghệ tây), azahar (hoa cam), azucenas (hoa loa kèn), algodón (bông), alerce (cây thông), ajorca (vòng chân), aljibe (bể nước), alberca (nước tank), albaricoque (mơ), limón (chanh), acelga (chard) và alcachofas (atisô) đều có nguồn gốc từ Ả Rập. Ngoài ra, từ Ả Rập cổ điển sukkar và assúkkar của người Tây Ban Nha-Ả Rập đã sáng tạo ra azúcar (đường).
Do lịch sử của sự chiếm đóng, một số bối cảnh khác cũng sử dụng các từ Ả Rập – những từ liên quan đến quân đội: aljaba (rung rinh), aceifas (thu hoạch), atalaya (tháp canh), zaga (hậu phương) và alcazabas (thành lũy); và thuật ngữ khoa học: algoritmo (thuật toán), álcali (kiềm), álgebra (đại số), cifra (mật mã) và alquimia (giả kim thuật).
Một chủ nghĩa Ả Rập phổ biến khác là sự kết hợp al với các danh từ trong tiếng Tây Ban Nha, chẳng hạn như almohada, alhelí và albarán. Trong tiếng Ả Rập, al là một mạo từ xác định (giống như tiếng Anh “the”). Đối với tiếng Anh, chỉ có một hình thức của mạo từ này và do đó nó không có các biến thể giống đực hoặc giống cái.
Tác động văn hóa lớn
Thực tế là sự chiếm đóng của người Moorish không chỉ để lại dấu ấn ngôn ngữ ở Tây Ban Nha mà còn là một di sản văn hóa lớn. Sau nông nghiệp, phong cách kiến trúc của họ đã thay đổi phần lớn cách chúng ta nhìn nhận về thẩm mỹ Tây Ban Nha.
Người Moor đã xây dựng các cung điện, nhà thờ Hồi giáo, tiểu tháp và pháo đài, chúng dễ dàng nằm trong số những công trình độc đáo và giàu trí tưởng tượng nhất ở châu Âu. Ví dụ ở Toledo, Cristo de la Luz là nhà thờ Hồi giáo duy nhất còn lại trong số 10 nhà thờ được xây dựng trong thời kỳ chiếm đóng. Ngày nay kiến trúc này được sử dụng như một nhà thờ, nhưng tòa nhà từng được biết đến với tên gọi Nhà thờ Hồi giáo Bab-al-Mardum. Một điểm nổi bật khác của kiến trúc Ả Rập ở Tây Ban Nha là Alhambra tráng lệ: một cung điện – thành phố (với bảy cung điện bên trong) và một pháo đài, với hai km thành lũy và 23 tháp.
———————————————
Xin cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích.
- Bài viết gốc: https://www.babbel.com/en/magazine/arabic-influence-on-spanish
- Người dịch: Trần Hoàng Trung Kiên
- Khi chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “ Người dịch: Trần Hoàng Trung Kiên – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/11240
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
