Một lần trong một bài giảng về ngữ pháp và các quy tắc viết, một trong những giáo viên trung học của tôi đã vẽ một dấu chấm phẩy lên bảng, sau đó đánh một dấu X to lên trên đó. “Dấu chấm phẩy quá khó giải thích, và không ai trong số các bạn sử dụng nó đúng cách, vì vậy kể từ bây giờ nó bị cấm trong các bài luận của bạn,” anh ấy tuyên bố.
Điều này có vẻ khá nghiêm trọng vào thời điểm đó, nhưng kể từ đó, tôi nhận ra rằng nó không phải là hiếm. Giáo viên tiếng Anh Harried, đã cố gắng và không giải thích được sự khác biệt giữa dấu phẩy, dấu hai chấm, dấu gạch ngang, dấu chấm và dấu chấm phẩy, đã quyết định làm cho cuộc sống của họ dễ dàng hơn bằng cách loại bỏ một trong số chúng. Và dấu chấm phẩy có lẽ là vấn đề nan giải nhất. Thật khó hiểu; nó trông giống như một sự lai tạp kỳ lạ giữa dấu hai chấm và dấu phẩy; và có vẻ như nó có thể được thay thế bằng một số dấu câu khác trong hầu hết mọi trường hợp.
Tuy nhiên, tất cả những thứ không được yêu thương đều có người bảo vệ chúng, và dấu chấm phẩy không thể yêu cầu thứ tốt hơn nhà sử học Cecelia Watson. Trong cuốn sách Dấu chấm câu của mình, cô ấy mô tả lịch sử của dấu chấm câu và tại sao nó lại là một công cụ có giá trị như vậy trong bộ tài liệu của nhà văn.
Dấu chấm phẩy đến từ đâu?
Khi mọi người mới bắt đầu viết, không có dấu chấm câu. Ngay cả khoảng cách giữa các từ cũng không phải là một phần của lịch sử thành văn. Lời nói không có dấu chấm câu hoặc dấu cách, vì vậy nó thực sự không hiển nhiên rằng ngôn ngữ viết sẽ cần bất cứ điều gì như vậy. Khi quá trình viết tiến bộ, người viết và người phiên âm bắt đầu phát minh ra dấu chấm câu như một cách để làm cho văn bản dễ đọc và dễ hiểu hơn. Các dấu cách chia từ, dấu chấm chia câu, và tiếp tục.
Dấu câu ban đầu hầu hết được phát minh xung quanh ý tưởng tạm dừng trong bài phát biểu. Dấu chấm là khoảng dừng dài, dấu phẩy là khoảng ngắt ngắn và dấu hai chấm ở giữa. Nhưng sau đó nhà in và nhà xuất bản Aldus Manutius đã quyết định vào năm 1494 rằng nên có một khoảng dừng ở đâu đó giữa dấu phẩy và dấu hai chấm, và vì vậy ông đã tạo ra dấu chấm phẩy.
Nghe có vẻ hơi ngớ ngẩn khi cần một bộ chỉ định khác về độ dài tạm dừng, nhưng rõ ràng nó rất hữu ích, nếu không dấu chấm phẩy sẽ không tồn tại. Khoảng thời gian mà Manutius làm việc rất thử nghiệm, và có rất nhiều dấu câu không xuất hiện cho đến hiện tại (và để biết lịch sử của tất cả các dấu câu, chắc chắn hãy xem Nhân vật bóng tối của Keith Houston). Các máy in tiếp tục sử dụng dấu chấm phẩy, và nó phát triển thành khoảng dừng ở giữa dấu phẩy và dấu chấm, vì dấu hai chấm được sử dụng cho các mục đích khác. Sau đó, vào thế kỷ 18, mọi thứ bắt đầu trở nên phức tạp.
Quy tắc của dấu chấm phẩy
Về danh nghĩa, dấu chấm phẩy là một cuốn sách về dấu chấm phẩy, nhưng ngay cả khi bạn không có hứng thú đặc biệt với dấu chấm câu số ít này, thì nó cũng đáng đọc để xem xét lịch sử ngữ pháp của nó. Như đã đề cập trong phần trước, nhiều dấu câu trong một thời gian được định nghĩa là các khoảng dừng khác nhau. Đó thực sự là một nghệ thuật không có quy tắc khó và nhanh; bạn sẽ sử dụng bất kỳ dấu câu nào cảm thấy phù hợp. Và sau đó, một số người quyết định rằng điều đó không đủ tốt.
Trong thế kỷ 19, các bậc cha mẹ phàn nàn rằng thời gian của con cái họ sẽ tốt hơn dành cho việc học “khoa học tự nhiên” hơn là cách viết; một lời phàn nàn vẫn còn vang vọng cho đến tận ngày nay giữa những người ủng hộ các khóa học STEM. Để trả lời điều này, các nhà ngữ pháp đã chuyển đổi dấu câu từ một nghệ thuật sang một khoa học, nơi sẽ có các quy tắc chính xác phải tuân theo (đây cũng là khi sơ đồ câu lần đầu tiên xuất hiện). Bạn sẽ không còn phải băn khoăn khi nào sử dụng dấu phẩy và khi nào sử dụng dấu chấm phẩy. Các nhà khoa học ngữ pháp sẽ có thể cho bạn biết chính xác vị trí của mỗi từ.
Bởi vì những người sống ngày nay đã đắm chìm trong suy nghĩ này quá lâu, ý tưởng rằng ngữ pháp có thể là một khoa học chính xác không gây ra bất kỳ dấu hiệu đỏ nào. Nhưng như Watson đã minh họa trong cuốn sách của cô ấy, đó là một thứ rất khó hiểu. Nếu nó là sự thật, thì ngôn ngữ sẽ không bao giờ thay đổi, mà chúng ta biết là không đúng (chỉ cần truy cập internet). Dấu chấm phẩy là nạn nhân không may của những kẻ chuyên viết sách và kê đơn, những người muốn cho bạn biết cách viết, và nó đã bị phỉ báng trong nhiều năm vì điều này.
Dấu chấm phẩy để làm gì?
Tại sao không vứt bỏ dấu chấm phẩy? Nếu chúng ta bác bỏ những lý do khoa học cho việc sử dụng nó, thì nó có thực sự đáng để lưu giữ không? Không ngạc nhiên, Watson sẽ trả lời là có. Đáng ngạc nhiên là cô ấy có một lý lẽ khá thuyết phục.
Xuyên suốt Dấu chấm phẩy, Watson đã bảo vệ tính hữu dụng tuyệt đối của dấu chấm phẩy, nhưng phần dài nhất trong sách có cách tiếp cận nghệ thuật hơn. Cô ấy xem xét nhiều tác giả – thực sự rất rộng, từ tác giả của Moby-Dick, Herman Melville đến tác giả của Trainspotting Irvine Welsh – và xem xét vẻ đẹp của việc sử dụng dấu chấm phẩy của họ. Dấu chấm phẩy được đặt đúng vị trí giống như một cách ví von hoàn hảo; nó truyền tải điều gì đó đến người đọc mà bất kỳ giải pháp thay thế nào đơn giản là không có.
Không chắc bạn đã nghĩ nhiều đến dấu chấm phẩy kể từ khi viết các lớp, nhưng có lẽ đã đến lúc quay lại dấu chấm câu khó chịu đó. Nếu bất cứ điều gì có thể thuyết phục bạn về vẻ đẹp nghệ thuật và tầm quan trọng lịch sử của nó, đó sẽ là Dấu chấm phẩy.
——————————–
Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!
- Theo: Babel Magazine
- Người dịch: Đỗ Thị Lan Hương
- Người chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “Người dịch: Đỗ Thị Lan Hương – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/10889
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
