Đánh vần tiếng Anh là vấn đề khó hóc búa khó nhai. Lần đầu tiên giáo viên dạy tiếng Anh của tôi viết từ “through” (“qua”) lên bảng đen, tôi phải ghi nhớ cách phiên âm của từ và rồi học cách phát âm nó sao cho đúng. Chẳng bao lâu nữa tôi phải đối mặt với những từ đồng âm như seen/scene, hear/here và các từ giống các viết cách đọc nhưng khác nghĩa như lead/lead hoặc present/present.
Tại sao chính tả tiếng Anh lại không nhất quán và kỳ quặc đến vậy?
📌Những Gốc Germanic
Có lẽ chính tả của ngôn ngữ rất khó hiểu bởi vì lịch sử của nó cũng lộn xộn không kém. Lướt nhanh qua lịch sử nước Anh cho thấy quá trình tái thuộc địa, chiếm đóng và ghé thăm của các Đảo người Anh của một số lượng lớn các bộ lạc và nền văn hóa trong nhiều thế kỷ. Trong thời kỳ của Đế chế La Mã, những người Germanic nói một số phương ngữ Tây Đức đã đến định cư trên những hòn đảo này. Các phương ngữ phát triển thành Anglo-Saxon, hoặc tiếng Anh cổ.
📌Tiếng Latinh Ảnh Hưởng Tới Tiếng La Mã
Không lâu sau, các nhà truyền giáo Cơ đốc giáo đến mang theo tiếng Latin, dẫn đến việc Cơ đốc giáo hóa vào cuối thế kỷ thứ 7. Hệ thống chữ viết đã thay đổi theo đó và bảng chữ cái Latinh tiếng Anh Cổ đã được giới thiệu vào khoảng thế kỷ thứ 9. Những ngôn ngữ mà người Anglo-Saxon nói bao gồm những phát âm không có trong tiếng Latinh. Do đó, việc bao gồm các chữ cái run như là Þ (sau là th) và cần phải nhóm các chữ cái Latinh để biểu thị những phát âm được nói bởi những cư dân, như là gh. (“Nhưng chúng ta thường không phát âm gh trong hầu hết các từ tiếng anh,” tôi nghe thấy bạn nói. Hãy tìm hiểu thêm về điều đó sau…)
📌Cuộc Xâm Lược Bắc Âu
Vào cuối thế kỷ thứ 8, các hòn đảo nhỏ đã sẵn sàng cho một cuộc xâm lược khác. Người Viking đến đây, lục soát các cộng đồng và tu viện của Cơ đốc giáo để lấy của cải, bỏ lại là tình trạng hỗn loạn và một vài lời nói. Nhiều từ bắt đầu với th có nguồn gốc từ Bắc Âu Cổ – như là – thrust (đẩy), thrift (tiết kiệm), they (họ), there (ở đó) và then (sau đó) – cũng như rất nhiều từ bắt đầu với sk – chẳng hạn skirt (váy), sky (bầu trời), skill (kỹ năng) và skin (da). Người Viking đã giúp sắp xếp hợp lý các ngôn ngữ được sử dụng ở những vùng mà họ tiếp xúc, rút gọn ngữ pháp và mang lại tính trực tiếp cho ngôn ngữ của người Anglo-Saxon.
📌Cuộc Xâm Chiếm Của Người Norman
Nhưng một sự thay đổi sắp xảy ra lần nữa vào thế kỷ thứ 11, khi người đi xâm chiếm William đến và chuyển ngôn ngữ của giới thượng lưu sang tiếng Anglo-Saxon, một phương ngữ phía bắc của tiếng Pháp Cổ. Jury (Bồi thẩm đoàn), clerk (thư ký), justice (thẩm phán) chỉ một vài trong số khoảng 10,000 từ đã thấm nhuần vào ngôn ngữ ở thế kỷ thứ 14. Parliament (Nghị viện) là một từ khác – sau tất cả, parler là tiếng Pháp nghĩa la “to speak” (“nói”) và parliament (nghị viện) là nơi các chính trị gia phát biểu. Centre (Trung tâm) cũng được giữ theo cách đánh vần tiếng Pháp ban đầu của nó – mặc dù người Mỹ đã thay đổi nó rất lâu sau đó – với từ colour (màu sắc) – mà cuối cùng họ đổi thành color (màu sắc).
📌Biến Đổi Từ
Trong khi đó, Sự Thay Đổi Nguyên Âm Vĩ Đại xảy ra vào khoảng giữa năm 1350 và 1700. Những từ chẳng hạn như bite (cắn), meet (gặp gỡ), ngoài (out) và boot (ủng) đã thay đổi về mặt ngữ âm trong khoảng thời gian 350 năm và cuối cùng trở thành một cách phát âm rất khác. Ví dụ, name (tên) ở thời tiếng Anh Trung cổ phát âm kiểu như là naam (naːm), gần với Tên tiếng Đức đương thời. Thực ra chỉ khoảng năm 1850, nó mới bắt đầu giống với cách phát âm đương đại (neɪm).
Các phát âm khác cũng biến mất hoặc biến đổi. Nếu chúng ta nghiên cứu các từ được đánh vần với -ough, tất cả đều sở hữu thanh âm ma sát (có trong các từ tiếng Đức như Bach hoặc Loch), chúng ta thừa nhận các phép biến đổi mà hình thành nên các cách phát âm khác nhau trong các từ như through (qua), rough (thô), cough (ho), thought (suy nghĩ) và bough (bật). Nguyên âm đôi gh trong từ light (đèn) cũng được phát âm bằng âm ruột. Nhưng đến thế kỷ 17, cách phát âm đã bị giảm hoặc bị biến đổi thành âm f có thể nghe được. Tuy nhiên về mặt chữ, vẫn còn gh.
Các chữ cái khác cũng có thể nghe được, như là trong knight (hiệp sĩ). Nhưng đó là âm câm, giống như mất đi âm vốn nghe được w.
📌Khi Ấy Báo In Thực Sự Khiến Mọi Thứ Rối Tung Lên
Cho đến nay, chúng ta chủ yếu đề cập đến một truyền thống truyền miệng. Tuy nhiên, với việc phát minh ra báo in, cách viết của nhiều từ được củng cố lại trong khi cách phát âm của chúng vẫn tiếp tục thay đổi. Kết quả là, chúng ta thừa hưởng những đặc điểm riêng khó hiểu của từng phương ngữ thời trước và sự thay đổi văn hóa.
Không chỉ như thế. William Caxon đã mang báo in đến Anh – cùng với các thợ xếp chữ nước ngoài. Những người lao động Hà Lan, không biết cách viết tiếng Anh, đã chọn tiếng Hà Lan và biến gost thành ghost (con ma), yott thành yacht (du thuyền), và thỉnh thoảng thêm chữ e vào cuối các từ để lấp đầy chỗ trống hoặc kiếm thêm tiền (họ được trả tiền theo dòng). Tiếng Anh cũng là một ngôn ngữ mà họ không nói hoặc viết theo mức độ trôi chảy nào. Nhiều ấn bản của Kinh thánh, đã được dịch sang tiếng Anh vào thời điểm này, đã được in trên tờ Continent bởi những người lao động cũng không nói tiếng Anh. Đủ để nói, 100 năm tới sẽ bao gồm một loạt các sự khác biệt về chính tả.
📌Tiếng Latin Từ Chối Biến Mất
Tệ hơn rằng, khoảng 10 đến 12 nghìn từ đã được nhập vào ngôn ngữ trong thời kỳ Phục hưng, nhiều từ gốc Latinh. Ảnh hưởng của tiếng Latinh vẫn còn rất lớn, cách viết của những từ như debt (nợ) đã được thay đổi gồm âm câm b – phản ánh nguồn gốc Latinh của nó (debitum). Receit trở thành receipt (hóa đơn), phản ánh sự tiếp nhận của người Latinh. Điều tương tự cũng xảy ra với từ island (hòn đảo) vì tất cả những lý do sai lầm, vì nó có nguồn gốc ban đầu từ īegland tiếng Anh Cổ nhưng được cho là bắt nguồn từ tiếng Latinh (thông qua đảo Old French). Vì vậy, từ island (hòn đảo) thêm chữ s – không chính xác!
Thời điểm mà chúng ta bắt đầu nhận ra thứ gì đó tương tự như tiếng Anh đương đại – tiếng Anh thời cận đại – là khoảng thời gian của Shakespeare. Và Shakespeare không chỉ đặt ra một số thuật ngữ mới, mà văn bia của ông gồm có cách viết từ frend phương hại đến biến thể friend. Sự đơn giản như vậy đã không tồn tại qua nhiều thời đại.
📌Sự Khai Sáng Đưa Vào Tiếng Hy Lạp
Thế kỷ thứ 17 chào đón thời đại công nghiệp và kích hoạt một số tiến bộ công nghệ cùng với một cuộc cách mạng khoa học. Để đặt tên cho nhiều những sự sáng tạo và khám phá mới này, tiếng Latinh và tiếng Hy Lạp cổ đại đã được dùng và kết hợp với ngôn ngữ nói hiện tại. Telephone (Điện thoại) (một từ được đặt ra từ thế kỷ 19) là một ví dụ điển hình. Cách viết từ highbrow phản ánh từ nguyên Hy Lạp cao quý của nó. Ngược lại, những từ đơn giản như fly hoặc furious không viết bằng ph. Nhưng tại sao không? Rốt cuộc, một từ chẳng hạn như fantasy cũng bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp – và cuối cùng chúng ta đã đánh vần nó bằng một chữ f! Hãy xem những lựa chọn này không nhất quán như thế nào?
📌Cuộc Tranh Luận Đang Diễn Ra (Chưa Có Dấu Hiệu Dừng Lại)
Cách tiếp cận với từ mượn cũng thay đổi vào khoảng thế kỷ thứ 19. Trước đây, một từ chẳng hạn như Nudel từ tiếng Đức sẽ chuyển sang tiếng Anh là mì. Nhưng không lâu sau đó, những từ chẳng hạn như pizza hoặc strudel vẫn giữ nguyên cách viết ban đầu của chúng. Chúng ta không đánh vần nó một cách qua loa? Điều tương tự cũng áp dụng cho các từ như champagne (sâm panh), ballet (ba lê) và Blitzkrieg. Chúng mang theo cách viết của riêng chúng.
Ngày nay, sự thay đổi vẫn tiếp tục với sự có mặt của các thuật ngữ công nghệ, biệt ngữ và tên sản phẩm đã cách mạng hóa ngôn ngữ. Cho dù đó là donut hay doughnut, barbecue hay là barbeque, tiếng Anh vẫn tiếp tục mê hoặc và cuốn hút.
—————————————-
Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!
- Theo: Babble
- Người dịch: Lê Quỳnh Trang
- Khi chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “Người dịch: Lê Quỳnh Trang – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/10984
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
