“Cuộc sống bạn hạnh phúc thế nào đều phụ thuộc vào chất lượng những suy nghĩ của bạn.” ~ Marcus Aurelius
Suy nghĩ quá nhiều khá phổ biến. Và mọi người đang yêu cầu chúng ta dừng nó lại. Những bài báo như thế này rất nhiều:
“7 dấu hiệu cho thấy bạn là người suy nghĩ quá kỹ”
“13 chiến lược để ngừng suy nghĩ quá nhiều”
“9 mẹo để vượt qua suy nghĩ quá mức”
Tôi bắt đầu đặt câu hỏi về tính hiệu quả của tất cả những lời khuyên có ý nghĩa tốt đẹp này. Nếu việc dừng lại dễ dàng như thế, thì sẽ không còn những câu chuyện tiếp diễn như vậy.
Tôi đang tự hỏi liệu chúng ta có đang nhìn nhận quá tiêu cực hay không. Suy nghĩ quá nhiều có thể là một phần bản chất của con người thực sự mang lại lợi ích nào đó hay không? Nếu không, chẳng phải bây giờ quá trình tiến hóa đã loại bỏ đặc điểm vô dụng này rồi sao?
Chắc chắn, vũ trụ không mắc sai lầm khi cho con người một bộ não dễ suy nghĩ quá mức. Chắc hẳn, những người suy nghĩ quá kỹ trong chúng ta không phải là sai lầm?
Vâng, nhiều lần tôi cảm thấy mình có lỗi khi bị nói rằng “bạn đã suy nghĩ quá nhiều” và “đừng suy nghĩ quá nhiều”. Có chuyện gì xảy ra với tôi vậy?
Nhiều năm suy nghĩ trước một quyết định cuộc đời
Cho đến khi nào tôi biết, tôi đã nghĩ rất nhiều. Điều này phục vụ tốt cho tôi ở trường học và nơi làm việc, vì tôi đã được công nhận về khả năng phân tích và tư duy nghiêm túc của mình.
Tuy nhiên, khi nói đến các vấn đề cá nhân như gia đình, các mối quan hệ hoặc các vấn đề sự nghiệp, khả năng suy nghĩ sâu sắc này của tôi bị coi là suy nghĩ quá mức.
Vài năm trở lại đây, tôi phải đối mặt với một cuộc hôn nhân thất bại và một công việc mới đầy thử thách cùng một lúc. Giữa những căng thẳng và những chuyện không may, tôi thấy não mình không ngừng suy nghĩ về những gì đang xảy ra và những gì tôi có thể làm.
Đúng như tôi nghĩ và nghĩ, tình hình có vẻ như vô vọng. Tôi muốn rời bỏ cuộc hôn nhân – nhưng còn con của chúng tôi, cam kết tài chính, tôn giáo của chúng tôi, gia đình gắn bó thân thiết của chúng tôi thì sao? Tôi muốn rời bỏ công việc — điều gì sẽ xảy ra nếu tôi không thể tìm được một công việc tốt hơn vì tuổi tác, kinh nghiệm chuyên môn, thị trường việc làm kém, yếu tố con người thì sao?
Khi tôi cố gắng chia sẻ tất cả những suy nghĩ này với bạn bè, tôi thường nhận được một bình luận “bạn đang suy nghĩ quá mức”.
Ban đầu, tôi nghĩ vấn đề thực sự là do tôi. Tôi ước gì mình không phải là một người suy nghĩ quá nhiều.
Nhưng tôi đã thực sự suy nghĩ quá nhiều hay sao? Đây là những yếu tố quan trọng, chúng ta không nên nghĩ về chúng kỹ lưỡng trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào hay sao?
Thật đau lòng khi mọi người dường như gạt bỏ những nỗi sợ hãi và lo lắng nảy sinh khi tôi suy nghĩ sâu sắc về các vấn đề. Vì họ sẽ không cố gắng hiểu, nên tôi đoán tôi phải ngừng nói với họ.
Bây giờ tôi có thể tự tin nói rằng, nếu lúc đó không có sự khắt khe trong suy nghĩ của tôi, tôi đã không có một cuộc ly hôn tương đối suôn sẻ và thay đổi công việc trong cùng một khoảng thời gian. Chúng không đến từ sự may mắn – chúng đến từ sự suy nghĩ cẩn thận, thấu đáo cho phép tôi thực hiện các hành động để giảm thiểu những thiệt hại có thể xảy ra.
Tôi đã lên kế hoạch và thực hiện việc ly hôn và chuyển đổi công việc của mình như một thỏa thuận trị giá hàng triệu đô la. Đối với những người khác, nó có thể đã suy nghĩ quá mức. Đối với tôi, đó là suy nghĩ cần thiết.
Định nghĩa của suy nghĩ quá mức — Vốn dĩ là phủ định
Suy nghĩ quá mức tự nó đã được định nghĩa tiêu cực. Theo Từ điển Cambridge, suy nghĩ quá mức là “hành động suy nghĩ về điều gì đó quá nhiều, không hữu ích.”
Hãy để tôi phóng to hai mô tả trong định nghĩa.
Thứ nhất, “quá nhiều” là một thuật ngữ rất chủ quan. Điều cần thiết là phải có một mức độ “vừa phải” để làm cơ sở so sánh. Nó không phải là ranh giới tốt giữa “suy nghĩ quá nhiều” và “suy nghĩ vừa phải” sao? Nơi bạn vẽ ranh giới đó rất có thể khác với nơi tôi vẽ.
Và cũng giống như khả năng “quá nhiều”, cũng có khả năng “quá ít.” Nếu không suy nghĩ nhiều hơn thì sẽ không suy nghĩ đầy đủ về các vấn đề có thể gây hại,.
Thứ hai, “không hữu ích” cũng là một thuật ngữ rất chủ quan. Hãy để tôi đưa ra một ví dụ đơn giản:
Một cô gái trẻ đi siêu thị để mua ớt chuông cho mẹ. Mẹ cô đã quên chỉ định màu sắc của ớt chuông mà bà muốn. Cô gái trẻ đứng nhìn nhiều loại ớt chuông trong siêu thị, suy nghĩ trong một thời gian dài mình nên mua màu nào.
Nếu bạn đứng bên cạnh cô gái và quan sát cô ấy, bạn có thể nghĩ “tại sao cô ấy lại mất nhiều thời gian để đưa ra quyết định? Chắc cô ấy suy nghĩ quá kỹ rồi, cứ chọn đại một màu là được mà! ” Đối với bạn, suy nghĩ về màu sắc của ớt chuông để mua chắc chắn không hữu ích.
Tuy nhiên cô gái biết rằng mẹ cô có một tính cách nóng nảy mà ít ai có thể chịu đựng được. Lần gần đây nhất khi cô mang cà rốt thông thường về nhà thay vì cà rốt non, mẹ cô đã hết lên trong cơn giận dữ và mắng mỏ vì sự ngu ngốc của cô. Suy nghĩ kỹ càng nên mua ớt chuông màu nào chắc chắn rất hữu ích cho cô gái để tránh bị trừng phạt tương tự.
Mặc dù mẹ cô không nói rõ về màu sắc, nhưng cô gái vẫn cẩn thận nhớ lại món ăn mà mẹ cô có thể sẽ chuẩn bị và liệu mẹ cô đã sử dụng một màu cụ thể nào trước đó hay chưa. Phải mất nhiều thời gian hơn bình thường nhưng cô ấy đã đoán được.
Những gì hữu ích cho cô ấy có thể không hữu ích cho bạn hoặc cho tôi. Chúng ta có đủ thông tin để đánh giá không?
Thật tình cờ, cô gái nhỏ đó lại là tôi.
Tại sao Suy nghĩ Có ích lại Thường bị nhầm là Suy nghĩ Quá mức?
Mọi người thường không có thời gian và sự kiên nhẫn để lắng nghe. Và chúng ta không biết cách trình bày và tóm tắt tốt những suy nghĩ của mình một cách hiệu quả.
Nếu không có đủ thông tin và hiểu biết về cuộc sống của nhau, có thể dễ dàng nảy sinh phán đoán rằng nhiều người trong chúng ta đang suy nghĩ quá mức.
Hãy thử nghĩ xem, có bao nhiêu người trong cuộc đời bạn đã thực sự dành thời gian để hiểu những vấn đề và quá trình suy nghĩ của bạn? Một hoặc hai người bạn tốt? Và có lẽ là các nhà trị liệu và cố vấn được trả tiền để làm như vậy.
Nhiều lần, sau khi nghe các vấn đề của chúng ta một cách sâu sắc, những người bạn và nhà trị liệu này hiểu chúng ta đến từ đâu và giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các vấn đề của mình.
Khi chúng ta suy nghĩ nhiều về một vấn đề, chúng ta có khả năng sẽ mổ xẻ một vấn đề một cách kĩ càng và sâu sắc — chúng ta nhìn thấy tất cả các góc độ, mặt tích cực và tiêu cực. Vấn đề là chúng ta có xu hướng nói nhiều hơn về các khía cạnh tiêu cực của một vấn đề và tạo ấn tượng rằng chúng ta chỉ đang suy nghĩ tiêu cực (= không hữu ích, do đó suy nghĩ quá nhiều).
Nói về bản thân, tôi có xu hướng cho rằng những phần tích cực của một vấn đề là hiển nhiên và không cần phải thảo luận dài dòng. Chính những phần tiêu cực cần được tập trung vì chúng cần được giảm thiểu hoặc giải quyết.
Vậy làm thế nào để chúng ta tham gia vào tư duy hữu ích?
Tư duy là một siêu năng lực của con người. Xem xét bộ não con người phức tạp đến mức nào, chúng ta có nên ngạc nhiên rằng chúng ta có khả năng suy nghĩ rất nhiều không?
Bài báo trên tạp chí Scientific American này ước tính khả năng lưu trữ bộ nhớ của não vào khoảng 2,5 PB (petabyte) (hoặc 1 triệu GB – gigabyte -), với hơn 1 ngàn tỷ kết nối giữa 1 tỷ tế bào thần kinh. Điều này gần nghĩa là lưu trữ 3 triệu giờ chương trình truyền hình (hoặc chạy TV liên tục trong hơn 300 năm).
Nếu đó là khả năng lưu trữ của não chúng ta, vậy khả năng xử lý của nó thì sao. Bộ não con người được biết là có khả năng xử lý hiệu quả hơn nhiều so với máy tính. Những gì máy tính có thể mất vài triệu bước để tính toán thì chỉ cần vài trăm lần truyền nơron trong não người là có thể đạt được (xem “Bộ não con người đối đầu với Siêu máy tính… Cái nào thắng”). Ngoài ra, con người có khả năng lập kế hoạch và ra quyết định tiên tiến, hài hước và đạo đức (tạp chí BBC Science Focus).
Năng lực nhận thức vượt trội này khiến chúng ta trở nên khác biệt với các loài động vật khác. Có vẻ như cùng một chất xám cũng khiến chúng ta dễ bị suy nghĩ quá mức.
Những gì chúng ta có thể làm để khai thác nguồn chất xám bao la này là đảm bảo rằng hầu hết, nếu không phải tất cả, suy nghĩ của chúng ta là tư duy hữu ích? Dưới đây là bốn nguyên tắc nhanh chóng cần ghi nhớ:
1. Khi suy nghĩ, hãy thúc đẩy một cách có ý thức để làm rõ vấn đề hơn, với mục tiêu đạt được một quyết định hoặc một kế hoạch hành động trong một khung thời gian nhất định. (Khá là thích những gì chúng ta làm trong công việc của mình.)
Lưu ý: Quyết định không làm bất cứ điều gì vào lúc này đối với một vấn đề (ví dụ như hôn nhân thất bại) vì có quá nhiều ràng buộc (ví dụ như phúc lợi của trẻ em) cũng là một quyết định. Suy nghĩ thấu đáo về điều đó cho phép chúng ta hiểu rõ hơn về tình hình và lựa chọn chấp nhận nó hoặc làm điều gì đó để thay đổi mọi thứ.
2. Nhận biết khi nào suy nghĩ bị bế tắc và dẫn đến bối rối hoặc lo lắng. Đây là lúc nói chuyện với ai đó có thể hữu ích.
3. Thật tốt khi chọn lọc người có thể nói chuyện cùng chúng ta. Một số người sẽ không đủ kiên nhẫn hoặc sự chân thành để lắng nghe các vấn đề của chúng ta và có thể sẽ đánh giá chúng ta là người suy nghĩ quá mức.
4. Khi nói ra các vấn đề với ai đó, tốt hơn hết là bạn nên nói về cả mặt tích cực lẫn tiêu cực. Điều này giúp mọi người hiểu rằng chúng ta đã suy nghĩ kỹ vấn đề từ nhiều góc độ trước khi phóng to các phần cụ thể cần giải quyết.
Phân biệt giữa suy nghĩ hữu ích và suy nghĩ quá mức
Nói chung, chúng ta có thể nói rằng suy nghĩ không hữu ích chỉ khi nó dẫn đến sự bối rối, lo lắng kéo dài hoặc không có khả năng đưa ra quyết định.
Ngược lại, nếu suy nghĩ nhiều về điều gì đó cuối cùng dẫn đến sự rõ ràng hơn, lập kế hoạch cẩn thận và quyết định chắc chắn, thì suy nghĩ đó có thể được coi là rất hữu ích.
Những người duy nhất có thể thực sự phân biệt giữa suy nghĩ hữu ích và suy nghĩ quá mức là chính chúng ta và những người hiểu rõ về chúng ta.
Như người ta thường nói, không ai có thể thấu hiểu góc nhìn hay hoàn cảnh của chúng ta. Thời thơ ấu, quá trình lớn lên và hàng chục năm kinh nghiệm sống của chúng ta tạo nên bối cảnh cho các kiểu suy nghĩ của chúng ta.
Đừng vội phán xét rằng bản thân chúng ta hay những người khác đang suy nghĩ quá mức. Chúng ta đã thực sự lắng nghe và cố gắng hiểu chưa?
Tôi không bác bỏ thực tế rằng có thể có lý do sức khỏe nào đó nếu chúng ta thường xuyên suy nghĩ không hữu ích. Đã có rất nhiều bài viết về việc suy nghĩ quá mức như một triệu chứng của chứng lo âu và trầm cảm hoặc làm phát sinh chứng lo âu và trầm cảm.
Nhưng chúng ta cũng không nên phán xét hoặc gán tình trạng bệnh quá nhanh cho một hành động mà nhiều người trong chúng ta tham gia, ít nhất là thỉnh thoảng nếu không thường xuyên.
Tôi chắc chắn rằng các triết gia và nhà hiền triết qua nhiều thế kỷ (như Seneca, Khổng Tử và Gandhi) có thể đã được coi là những người suy nghĩ quá nhiều trong thời đại của họ. Nhưng những suy nghĩ của họ đã mang lại lợi ích và truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ.
Mặc dù phân tích tê liệt là một vấn đề thực sự, nhưng khi nói đến các quyết định quan trọng trong cuộc sống, tôi thà thận trọng khi suy nghĩ quá nhiều còn hơn là suy nghĩ quá ít.
———————————————————————-
Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!
- Nguồn: tinybuddha.com
- Người dịch: Đặng Ngọc Yến Duy
- Khi chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “Người dịch: Đặng Ngọc Yến Duy – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/9563
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
iVolunteer Vietnam mạng xã hội chia sẻ, tổng hợp các thông tin cơ hội tình nguyện, học bổng, khoá học online hữu ích dành cho sinh viên & giới trẻ Việt Nam. Với các thông tin được cộng đồng chia sẻ, chúng mình thường KHÔNG có liên hệ trực tiếp với ban tổ chức hay đầu mối liên lạc của chương trình! Bạn vui lòng xem thêm thông tin tên đơn vị tổ chức chương trình (tìm qua facebook hoặc google) & nội dung chi tiết đính kèm, email/SĐT liên hệ (nếu có) ở link bài đăng trên fanpage và website https://ivolunteer.vn để tìm hiểu rõ hơn.
Lượt xem: 11
