Kashubia thuộc nhánh Slav của các ngôn ngữ Ấn-Âu, và trong nhiều năm nó chỉ được xếp là một phương ngữ khác của Ba Lan. Sau khi Liên Xô giải thể vào năm 1991, vị thế văn hóa của nó đã được đổi mới, vào năm 2005, Ba Lan chính thức công nhận nó là một ngôn ngữ dân tộc thiểu số. Đây là ngôn ngữ duy nhất ở Ba Lan đối mặt tình trạng như vậy. Trong ngữ hệ Slav, nó thuộc nhánh Pomerania của các ngôn ngữ Lechitic bao gồm tiếng Ba Lan, Silesia và hai ngôn ngữ hiện đã tuyệt chủng là Polabia, Slovincia.
Từ điều trên thật dễ dàng để thấy ngôn ngữ bị ảnh hưởng nhiều như thế nào bởi những nước láng giềng thống trị nó, Ba Lan và Đức. Sau khi Phổ phân chia Ba Lan, rất nhiều từ ngữ bị Đức hóa và đến ngày nay chúng vẫn tiếp tục là một phần không thể thiếu trong từ vựng của ngôn ngữ này.
Sau đây là cách tiếng Đức đã ảnh hưởng đến tiếng Kashubia:
Từ vựng tiếng Kashubia
Rất nhiều từ Đức đã “thâm nhập”” vào Kashubia, đặc biệt là từ các lĩnh vực như thương mại, nông nghiệp, động vật, thực vật, săn bắn, nhà cửa và các khía cạnh khác của cuộc sống hàng ngày mà hai nhóm người thường xuyên tương tác nhất. Những ví dụ bao gồm:
Tiếng Đức Tiếng Kashubia Tiếng Ba Lan Tiếng Anh
Fachwerk fachwerk kratownica framework
feiern fajrować swiętować to celebrate
Pfütze plëta kałuża puddle
Puppe pupa lalka doll
Spiegel szidżel lustro mirror
Ngữ pháp và Cú pháp
Cảnh báo, điều sau đây sẽ phức tạp hơn một chút. Người Kashubia sử dụng động từ phụ “to have” (Jô mom) để tạo thành thì quá khứ, giống như tiếng Đức, và rất khác tiếng Ba Lan. Tiếng Ba Lan chỉ sử dụng một từ để tạo thành thì quá khứ đơn, trong khi đó, cả tiếng Đức và tiếng Kashubia đều sử dụng một đại từ, động từ phụ trợ “to have”, được hiểu là phải chia đúng ngôi chủ ngữ và quá khứ phân từ của động từ. Ví dụ:
Tiếng Đức Ich habe dein Bild ở der Küche aufgehängt.
Tiếng Kashubia Jô mom powieszony twój malenk w kuchni.
Tiếng Ba Lan Powiesiłem twój obrazek w kuchni.
Tiếng Anh I have hung up your painting in the kitchen.
Tiếng Ba Lan là một ngôn ngữ pro-drop (tức là “bỏ đại từ”) nhưng tiếng Kashubia, giống như tiếng Đức, thì không. Trong khi tiếng Ba Lan rất hiếm khi đặt đại từ nhân xưng ở vị trí chủ ngữ, thì Kashubia luôn sử dụng một đại từ trước động từ (ngay cả khi động từ đó được chia để chỉ người và giới tính). Ví dụ:
Tiếng Đức Ich habe gehört, dass du Kaschubisch sprichst.
Tiếng Kashubia Ja czul ze ty gadas po kaszebsku.
Tiếng Ba Lan Słyszałem że mówisz po Kaszubsku.
Tiếng Anh I heard that you speak Kashubian.
Ngữ âm tiếng Kashubia
Nếu bạn nghĩ rằng cách phát âm tiếng Ba Lan đã đủ phức tạp rồi thì Kashubia thực tế còn có nhiều nguyên âm hơn tiếng Ba Lan. Nó còn có những âm không có trong nhóm ngôn ngữ Slav. Trên thực tế, Tiến sĩ Yurek Hinz từ Đại học Maryland lập luận rằng số lượng lớn các nguyên âm của Kashubia cho phép người nói phát âm tiếng Anglo-Saxon tốt hơn nhiều so với các anh chị em người Ba Lan của họ. Bởi vì điều này, người ta thậm chí có thể nói rằng tiếng Kashubia là một ngôn ngữ “tây” hơn các ngôn ngữ Slav khác.
Nỗ lực của người Kashub để bảo tồn bản sắc văn hóa
Theo điều tra dân số năm 2011, chỉ có hơn 100.000 người nói tiếng Kashubia ở Ba Lan, sống chủ yếu ở Pomerania. Từ bỏ ngôn ngữ Kashubia có nghĩa là họ sẽ rất khó để tự làm nổi bật mình với những người thân nhất của họ, người Ba Lan. Điều này cũng đồng nghĩa người Kashub đang phải đối mặt với thách thức thực sự trong việc bảo tồn ngôn ngữ của họ, như một phương tiện để tồn tại với tư cách là một nhóm người khác biệt.
Hội đồng Ngôn ngữ Kashubia được thành lập năm 2006 và là tổ chức khởi xướng nhiều sáng kiến văn hóa ở vùng Pomerania. Ngày nay, Pomerania, cùng sự bổ sung về văn học của Stegna, là một trong những tờ báo có sức lan tỏa rộng rãi nhất trong khu vực. Zymk là tạp chí dành cho giới trẻ, ngoài ra còn có một số đài phát thanh địa phương phát bằng tiếng Kashubia. Trên TV, Twoja Telewizja Morska có một số chương trình Kashubia, trong khi chương trình truyền hình nổi tiếng Zemia Rodnô (Motherland) rất tiếc đã bị ngừng phát sóng vào năm 2010.
Trong trường học, nếu phụ huynh lựa chọn cho con mình học thì Kashubia được dạy như một ngôn ngữ thứ hai. Có những sáng kiến do Liên minh Châu Âu tài trợ để dạy tiếng Kashubia cho trẻ em, những cuốn sách mới thường xuyên viết về ngữ pháp và văn học Kashubia và thậm chí còn có cả một từ điển tiếng Kashubia trực tuyến. Giờ đây, bạn cũng có thể học ngôn ngữ ở cấp độ học thuật tại Đại học Gdańsk.
______________________
Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!
- Theo: Babbel
- Người dịch: Nguyễn Thị Huế
- Khi chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “Người dịch: Nguyễn Thị Huế – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/11318
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
