Ngôn ngữ luôn thay đổi. Sự tiến hóa liên tục này do một số yếu tố gây ra, bao gồm cách nó được dạy, ngôn ngữ khác mà nó tiếp xúc và cách các nhóm xã hội khác biệt thay đổi nó bằng cách tạo ra tiếng lóng và biệt ngữ. Tất cả những yếu tố này đã góp phần vào việc hình thành tiếng Tây Ban Nha New Mexico, nhưng sự tiếp xúc với các ngôn ngữ bên ngoài – hoặc sự thiếu vắng chúng – đóng một vai trò đặc biệt lớn trong việc bảo tồn nó qua nhiều năm.
Lược sử Sơ lược về Thuộc địa New Mexico
Năm 1598, thực dân Tây Ban Nha Juan de Oñate đến New Mexico ngày nay. Những người Tây Ban Nha khác đã đi qua khu vực này, và thậm chí ở lại đó trong một thời gian ngắn, nhưng chuyến thám hiểm của Oñate được coi là thuộc địa chính thức của New Mexico.
Ban đầu nó là một thuộc địa nhỏ, có trụ sở tại Santa Fe, nhưng vào năm 1601, một số người định cư đã bỏ trốn khỏi thuộc địa do không hài lòng với việc thiếu nguồn cung và sự giao thiệp với các khu định cư khác. Điều này để lại một thuộc địa thậm chí còn nhỏ hơn ở New Mexico.
Bắt đầu từ những năm 1670, các thống đốc Tây Ban Nha của thuộc địa đã đàn áp không nương tay các hoạt động tôn giáo của người Pueblo bản địa sống ở đó. Các vụ bắt giữ và hành quyết người Pueblos đã dẫn đến một cuộc nổi dậy lớn vào năm 1680, cuộc nổi dậy này nhanh chóng tạo ra cảnh chết chóc.Những người thực dân gốc Tây Ban Nha cuối cùng đã chạy trốn đến El Paso del Norte (Ciudad Juárez ngày nay). Người Tây Ban Nha đã không chiếm lại quyền kiểm soát Santa Fe cho đến năm 1693, khi một số người định cư ban đầu và một số người mới đến ở El Paso đến đó.
Daniel Villa, một giáo sư danh dự tại Đại học Bang New Mexico với bằng tiến sĩ ngôn ngữ học Tây Ban Nha, đã nghiên cứu về tiếng Tây Ban Nha ở New Mexico trong phần lớn sự nghiệp của mình. Ông nói rằng cuộc nổi dậy Pueblo và hậu quả của nó là công cụ giúp phương ngữ phát triển như thế nào:
“Những người quay trở lại để chiếm lại phía bắc New Mexico chính xác không cùng một nhóm đã bỏ trốn. Các bạn đã có một số gia đình đến từ các khu vực khác nhau của miền bắc Mexico tham gia. Vì vậy, cách họ nói chuyện đã có tác động đến tiếng Tây Ban Nha đã được phục hồi. ”
Thuộc địa này được giữ cho riêng mình từ thời điểm đó cho đến khi Mexico giành được độc lập và thời kỳ thuộc địa của Tây Ban Nha chấm dứt. Sự cô lập tương đối này đã giúp bảo tồn phương ngữ trong nhiều năm tới.
Tiếng Tây Ban Nha ở bang New Mexico hình thành như thế nào?
Tiếng Tây Ban Nha của New Mexico, như cái tên đã chỉ ra, chỉ đơn giản là một biến thể của tiếng Tây Ban Nha. Ngôn ngữ Tây Ban Nha bao gồm tiếng Latinh Vulgar từ vùng Castile của Tây Ban Nha pha trộn với phương ngữ Ả Rập do người Moor sử dụng.
Khi tiếng Tây Ban Nha được đưa đến châu Mỹ, nó đã bị ảnh hưởng bởi các ngôn ngữ bản địa khác nhau mà nó tiếp xúc. Về phía bắc New Mexico Tây Ban Nha, đây chủ yếu là ngôn ngữ của người Nahua ở Mexico, còn được gọi là Aztec.
Ngoài ra, Villa giải thích rằng biến thể của tiếng Tây Ban Nha do thực dân New Mexico nói dần dần trở thành “phương ngữ có nhận dạng rõ ràng” của riêng nó.
Villa nói: “Họ bắt đầu phát triển một loại tiếng Tây Ban Nha, mặc dù vẫn là tiếng Tây Ban Nha, nhưng lại mang đến cho nó một đặc trưng riêng biệt so với tất cả những người Tây Ban Nha khác ở châu Mỹ.
Cuộc nổi dậy Pueblo năm 1680 là một thời điểm quan trọng bởi vì, theo nghiên cứu được thực hiện bởi Villa và Israel Sanz thuộc Đại học West Chester của Pennsylvania, những người định cư mới đến El Paso del Norte có ảnh hưởng đáng kể đến sự đa dạng của người Tây Ban Nha thực dân gốc New Mexico. Những người định cư mới này đến từ nhiều nguồn gốc khác nhau ở châu Âu và châu Mỹ, và cách nói của họ đã phát triển thêm tiếng Tây Ban Nha ở New Mexico.
Tiếng Tây Ban Nha của bang New Mexico ngày nay
Trong khi phương ngữ đã thay đổi theo thời gian, như tất cả các ngôn ngữ khác, tiếng Tây Ban Nha New Mexico vẫn tồn tại như một loại tiếng Tây Ban Nha khác biệt của riêng nó, được nói ở miền bắc New Mexico và miền nam Colorado.
Dường như không có bất kỳ dữ liệu nào về số lượng người nói tiếng Tây Ban Nha New Mexico ngày nay, nhưng dựa trên bằng chứng giai thoại, nó vẫn có mặt trong khu vực. Bản thân Villa, người có gia đình mua một ngôi nhà ở phía bắc New Mexico, chứng thực điều này, “Nếu tôi đến cửa hàng phụ tùng xe hơi AutoZone hoặc Walmart, hoặc đi mua một tách cà phê tại McDonald vào buổi sáng, tôi có thể nghe thấy tiếng miền bắc Tây Ban Nha của New Mexico… nó vẫn chưa biến mất. ”
Tuy nhiên, một số học giả trong khu vực nói rằng số lượng của phương ngữ đang giảm dần. Nhà sử học Marc Simmons của New Mexico than thở về xu hướng này: “Đáng buồn thay, tiếng Tây Ban Nha ở New Mexico của chúng tôi đang trượt dài. Nhiều người trẻ tuổi hoàn toàn không nói được điều đó. Một khi bị mất, kho báu này sẽ không thể phục hồi được ”.
******************************************
Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!
- Theo: Babel Magazine
- Người dịch: Nguyễn Thị Kim Chi
- Khi chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “ Người dịch: Nguyễn Thị Kim Chi – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/11285
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
iVolunteer Vietnam mạng xã hội chia sẻ, tổng hợp các thông tin cơ hội tình nguyện, học bổng, khoá học online hữu ích dành cho sinh viên & giới trẻ Việt Nam. Với các thông tin được cộng đồng chia sẻ, chúng mình thường KHÔNG có liên hệ trực tiếp với ban tổ chức hay đầu mối liên lạc của chương trình! Bạn vui lòng xem thêm thông tin tên đơn vị tổ chức chương trình (tìm qua facebook hoặc google) & nội dung chi tiết đính kèm, email/SĐT liên hệ (nếu có) ở link bài đăng trên fanpage và website https://ivolunteer.vn để tìm hiểu rõ hơn.
Lượt xem: 13
