Kỹ năng lắng nghe ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của chúng ta. Nếu bạn có thể phát triển tốt nghệ thuật lắng nghe, bạn có thể cải thiện mọi lĩnh vực trong cuộc sống của mình – nghề nghiệp, học tập, xã hội hay cá nhân. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ đề cập đến lý do tại sao kỹ năng nghe lại quan trọng như vậy; tại sao lại khó trau dồi; làm thế nào để cải thiện và làm thế nào để lắng nghe một cách có tâm.
Giao tiếp quan trọng đối với tất cả mọi người – cho dù đó là bạn bè, gia đình, đồng nghiệp hay thậm chí là những người lạ ngẫu nhiên mà bạn tương tác trong ngày. Tuy nhiên, những người khác nhau sẽ giao tiếp theo những cách khác nhau, điều quan trọng là phải hiểu được sự khác biệt này.
Trong nền văn hóa công nghệ cao ngày nay, giao tiếp quan trọng hơn bao giờ hết, nhưng con người càng ngày càng dành ít thời gian hơn để thực sự lắng nghe người khác. Lắng nghe chân thành lại ngày càng hiếm, mặc dù nó rất quan trọng để phát triển mối quan hệ, giải quyết vấn đề, đảm bảo sự thấu hiểu, giải quyết bất đồng và tăng độ chính xác. Khi bạn giỏi lắng nghe trong công việc, bạn sẽ ít mắc sai lầm và ít lãng phí thời gian hơn. Lắng nghe tốt sẽ thúc đẩy sự phát triển của những nhân viên tháo vát, tự chủ, có thể giải quyết các vấn đề trong cuộc sống cá nhân của họ. Khả năng lắng nghe làm phong phú thêm tất cả các khía cạnh trong cuộc sống của một người.
Lắng nghe là một kỹ năng mà nhiều người trong chúng ta coi là điều hiển nhiên. Mọi người thường nghe thấy những gì đang được nói, nhưng nghe thấy không giống như lắng nghe. Để lắng nghe, chúng ta phải nỗ lực một cách có ý thức để không chỉ nghe thấy mà còn tiếp thu, lĩnh hội và hiểu được những gì người khác đang nói.
Tất nhiên, những người bị khiếm thính hoặc suy giảm khả năng nghe có thể gặp khó khăn trong một số khía cạnh của giao tiếp, vì vậy khi chúng ta thảo luận về kỹ năng lắng nghe, điều quan trọng cần nhớ rằng đó là một quá trình hai chiều. Kỹ năng giao tiếp tốt có nghĩa là xem xét hoàn cảnh và nhu cầu của đối phương.
Lắng nghe không chỉ cải thiện khả năng hiểu và giao tiếp của bạn mà còn có thể làm cho trải nghiệm trò chuyện với bạn của người khác trở nên thú vị hơn.
Những trở ngại đối với việc lắng nghe tốt
Các yếu tố gây mất tập trung có ở khắp mọi nơi: tivi, radio, tiếng ồn giao thông, điện thoại, máy tính xách tay, v.v., khiến bạn khó tập trung nghe trọn vẹn. Hơn nữa, khi chúng ta lắng nghe, chúng ta có xu hướng nghe theo chế độ tự động, gật đầu và đồng ý mà không thực sự hiểu những gì đang được nói. Trong khi người kia đang nói, chúng ta có thể gián đoạn, chi phối cuộc trò chuyện hoặc chuẩn bị cho những lời nói tiếp theo. Nếu quan điểm của ai đó khác với quan điểm của chúng ta, chúng ta có thể nhanh chóng đánh giá họ.
Tư lợi sẽ đặt nhu cầu và suy nghĩ của chúng ta lên vị trí hàng đầu trong tâm trí, đẩy người nói ra đằng sau. Thành kiến, kinh nghiệm trước đây, kế hoạch cá nhân và tự nói về bản thân một cách tiêu cực đều có thể dẫn đến tư duy coi mình là trung tâm.
Giao tiếp cũng có thể bị cản trở bởi các rào cản tâm lý – chẳng hạn như đưa ra các giả định không chính xác, đưa ra lời khuyên hoặc phân tích khi không được yêu cầu, phủ nhận, và cảm giác sợ hãi, thờ ơ, ghen tị hoặc phòng thủ.
Lắng nghe tích cực là gì?
Lắng nghe tích cực không dễ dàng đến với chúng ta, vì vậy chúng ta phải nỗ lực một cách có ý thức để luyện tập nó. Bạn cần có thời gian và phải thực hành rất nhiều để trở nên thành thạo. Lắng nghe tích cực là hoàn toàn tập trung vào những gì đang được nói và tiếp thu nó mà không thiên vị, trái ngược với việc chỉ lý giải thông điệp chung chung.
Bạn có thể cải thiện kỹ năng lắng nghe tích cực của mình bằng cách nào?
✅ 1. Cân nhắc giao tiếp bằng mắt
Thu hút ánh mắt của ai đó có thể giống như chạm vào một mục tiêu đang di chuyển: ai đó đang nói chuyện với bạn nhưng bạn lại nhìn quanh phòng, kiểm tra hoặc nhìn chằm chằm vào màn hình điện thoại. Trong nhiều trường hợp, người nói có thể chỉ khiến bạn chú ý một phần nhỏ. Bạn không muốn người nói phải yêu cầu bạn nhìn họ, như thể bạn là một đứa trẻ.
Trong hầu hết các nền văn hóa phương Tây, giao tiếp bằng mắt là một phần cơ bản của việc giao tiếp tốt – tuy nhiên, hãy nhớ rằng ở các nền văn hóa như Nhật Bản và Hàn Quốc, giao tiếp bằng mắt có thể bị cho là thô bạo và khiếm nhã. Tương tự, một số người mắc chứng loạn thần kinh có thể cảm thấy khó giao tiếp bằng mắt liên tục. Điều quan trọng là phải hiểu khán giả/ người nói của bạn và nhu cầu của họ.
Tuy nhiên, đối với nhiều người, chúng ta giao tiếp bằng cách nhìn vào mắt nhau. Điều đó không có nghĩa là bạn không thể trò chuyện trong phòng; nhưng nếu nó diễn ra quá lâu, một trong hai người sẽ phải đứng dậy và di chuyển để nghe rõ người kia.
Hãy đối diện với người nói chuyện bằng thái độ lịch sự. Bỏ hết giấy tờ, sách vở, điện thoại và các vật dụng gây mất tập trung. Nhìn vào đối phương ngay cả khi họ không nhìn bạn. Sự nhút nhát, không chắc chắn, bối rối, tội lỗi hoặc các cảm giác khác, cũng như những điều cấm kỵ trong văn hóa, có thể ngăn cản một số người giao tiếp bằng mắt trong các tình huống cụ thể. Bạn có thể tha thứ cho họ – nhưng về phần mình, hãy chú ý lắng nghe.
✅ 2. Hãy tỉnh táo, nhưng không quá cảnh giác
Khi bạn đã giao tiếp bằng mắt, hãy tận hưởng cuộc trò chuyện. Bạn không cần phải dán mắt vào người khác; trên thực tế, quá chú ý hoặc quá căng thẳng có thể khiến người nói cảm thấy bối rối. Tuy nhiên, một lần nữa, một số người có thể cần sự tương tác thường xuyên này để theo dõi cuộc trò chuyện. Nhìn chung, việc chú ý tới cuộc đối thoại theo phong cách phù hợp với bạn sẽ rất hữu ích.
Bạn nên thử và chủ động tắt các hoạt động cũng như âm thanh nền. Ngoài ra, cố gắng không để ý quá mức đến giọng hoặc cách cư xử của người nói, vì chúng có thể gây mất tập trung. Cố gắng đừng để cảm xúc, niềm tin hoặc thành kiến cá nhân của bạn cản trở cuộc đối thoại.
✅ 3. Chú ý đến các dấu hiệu phi ngôn ngữ, chẳng hạn như ngôn ngữ cơ thể và giọng điệu
Ngoại trừ email, giao tiếp phi ngôn ngữ chiếm phần lớn trong giao tiếp trực tiếp. Chúng ta có thể nhận được nhiều thông tin về nhau mà không cần phải nói bất cứ điều gì. Ngay cả qua điện thoại, âm thanh và giọng điệu của ai đó có thể truyền tải gần như tất cả về họ theo như những gì họ nói.
Biểu hiện xung quanh mắt, nhếch miệng hoặc nâng vai của một người có thể bộc lộ sự nhiệt tình, chán nản hoặc không tán thành khi bạn đối diện với ai đó. Bạn không thể bỏ qua những dấu hiệu này. Hãy nhớ rằng lời nói chỉ truyền tải một phần thông điệp.
Một lần nữa, điều quan trọng là phải chỉ ra rằng ngôn ngữ cơ thể có thể khác nhau giữa các nền văn hóa và những người thần kinh bình thường có thể dễ dàng nhận biết hơn những người đa dạng thần kinh.
✅ 4. Tưởng tượng về những gì đối phương đang nói
Cho phép bộ não tạo ra hình ảnh tưởng tượng về thông tin bạn đang nghe. Cho dù đó là hình ảnh tưởng tượng hay tổ chức các ý tưởng, bộ não của bạn sẽ thực hiện công việc nếu bạn luôn tập trung và các giác quan của bạn đều đang hoạt động. Khi lắng nghe trong thời gian dài, hãy tập trung cũng như ghi nhớ các từ và cụm từ chính.
Khi đến lượt bạn lắng nghe, đừng nghĩ về những gì bạn sẽ nói; quá khó để nhẩm lời nói trong tâm trí khi đang nghe. Hãy chú ý hoàn toàn vào những gì người kia đang nói. Cuối cùng, hãy ghi nhớ những gì đang được nói, ngay cả khi nó có vẻ buồn chán hoặc không quan trọng. Hãy cố gắng để tập trung lại những suy nghĩ khi bạn bắt đầu phân tâm.
✅ 5. Đồng cảm với người nói
Lắng nghe hiệu quả dựa trên sự đồng cảm và trí tuệ cảm xúc. Bạn là một người giỏi lắng nghe nếu bạn buồn khi đối phương bày tỏ nỗi buồn, vui khi họ bày tỏ niềm hạnh phúc và sợ hãi khi họ bày tỏ mối bận tâm của mình. Bạn có thể bộc lộ điều này qua nét mặt và lời nói.
Để có được sự đồng cảm, bạn phải đặt mình vào vị trí của người khác và khiến bản thân cảm nhận được cảm giác của họ vào thời điểm đó. Đây là điều khó đạt được, đòi hỏi sự cố gắng và tập trung cao độ. Bất chấp điều đó, nó sẽ không ngừng nâng cao chất lượng tương tác của bạn.
✅ 6. Đưa ra ý kiến đánh giá
Hãy phản ánh cảm xúc của người nói để thể hiện rằng bạn hiểu quan điểm của họ. Nếu người nói che giấu cảm xúc hoặc bày tỏ không rõ ràng, thì điều quan trọng là bạn phải lặp lại thông điệp của họ để đảm bảo rằng bạn đã hiểu. Chỉ cần gật đầu và thể hiện sự thấu hiểu của bạn bằng cử chỉ khuôn mặt phù hợp và lên tiếng đồng tình đúng lúc.
Bạn cần cho người nói thấy rằng bạn đang dõi theo dòng suy nghĩ của họ thay vì mơ mộng khi họ đang nói chuyện với bạn. Luôn kiểm tra lại sự hiểu biết của bạn về hướng dẫn trong các nhiệm vụ tình huống, cho dù là ở cơ quan hay ở nhà.
✅ 7. Giữ tâm trí cởi mở
Lắng nghe mà không phán xét hoặc ngầm đánh giá những gì người kia đang nói. Hãy thoải mái tỏ ra khó chịu nếu những gì họ nói khiến bạn không thoải mái, nhưng đừng tham gia vào các cuộc bàn luận nội bộ, chẳng hạn như đáp trả hoặc so sánh người nói với người khác. Ngay khi bạn có suy nghĩ phán xét, bạn đã tự giảm giá trị của mình với tư cách là một người biết lắng nghe.
Hãy lắng nghe mà không vội đi đến kết luận. Hãy nhớ rằng người nói đang thể hiện những suy nghĩ và cảm xúc bên trong họ thông qua lời nói. Bạn không biết những cảm xúc và ý tưởng đó là gì; cách duy nhất để tìm hiểu chính là lắng nghe.
Sử dụng sự lưu tâm để cải thiện kỹ năng lắng nghe
Chúng ta có thể nhận thức rõ hơn những trở ngại đối với việc lắng nghe tốt trong khi vẫn cởi mở với suy nghĩ và thông điệp của người nói nếu chúng ta lắng nghe một cách có tâm. Sự lưu tâm có thể giúp bạn tăng cường khả năng nghe của mình.
Lắng nghe một cách có tâm là gì?
Sự lưu tâm là hành động chú ý một cách cụ thể – có mục đích, vào thời điểm hiện tại và không phán xét. Đây là một kỹ năng đặc biệt hữu ích để cải thiện các mối quan hệ lãng mạn mà chúng ta có nhiều khả năng sẽ phản ứng theo phản xạ và cảm xúc.
Sự lưu tâm dạy bạn hiện diện trong thời điểm này và loại bỏ những phiền nhiễu cũng như theo dõi phản ứng cơ thể và cảm xúc của bạn đối với những gì người khác nói với bạn. Phân tâm sẽ khiến bạn dễ bị ảnh hưởng bởi những thành kiến của chính mình và có thể khiến bạn mất tập trung khi nghe những gì người khác đang làm và nói.
Chỉ vài phút sau một bài giảng, một người bình thường chỉ có thể nhớ lại 25% những gì đã được nói. Mục đích của việc lắng nghe một cách có tâm là làm giảm bớt những lời bàn tán bên trong tâm trí bạn để bạn có thể thực sự hiểu đối phương đang nói gì.
Làm thế nào để lắng nghe một cách có tâm
Những lời khuyên sau đây sẽ giúp bạn để tâm vào các tương tác hàng ngày của mình và do đó cải thiện mối quan hệ của bạn với những người khác.
Lắng nghe có chủ đích
Chúng ta thường xuyên tham gia vào các hoạt động và tương tác với những người khác mà không cần suy nghĩ nhiều. Lắng nghe một cách có tâm là quá trình “thức dậy” khỏi trạng thái vô thức đó.
Sự lưu tâm đòi hỏi bạn phải “ở trong khoảnh khắc”, nghĩa là bạn nên hoàn toàn tập trung vào người mà bạn đang lắng nghe. Có một số cách để thực hiện điều này:
- Cho bản thân thời gian: Trước khi gặp gỡ ai đó, hãy dành một hoặc hai phút để đầu óc tỉnh táo. Trước khi trò chuyện, hãy luyện tập một kỹ thuật như quét qua cơ thể từ trên xuống và giải tỏa căng thẳng.
- Thiền: Thiền là một kỹ thuật chú ý có thể giúp bạn học cách tập trung vào khoảnh khắc hiện tại. Khi giải tỏa được sự lộn xộn trong tinh thần, bạn có thể để ý tới quan điểm của người khác. Thiền cũng giống như nhiều bài tập khác, bạn càng luyện tập nhiều thì càng dễ thực hiện. Thiền có thể khó phù hợp với người có lịch trình bận rộn, nhưng ngay cả năm hoặc mười phút mỗi ngày cũng có thể hữu ích.
- Đơn giản hóa môi trường xung quanh bạn: Điện thoại, máy tính, máy in và các thiết bị công nghệ khác là những thứ gây mất tập trung tại nơi làm việc. Hãy giữ cho không gian làm việc gọn gàng và tắt các thiết bị của bạn.
‼️ Hãy chú ý đến “tín hiệu” riêng của bạn
Khi chúng ta lo lắng hoặc cáu kỉnh, tín hiệu là những phản ứng về mặt tinh thần và thể chất mà có thể gạt đi những ý tưởng và quan điểm mà chúng ta không thích. Lắng nghe một cách có tâm có thể giúp chúng ta duy trì nhận thức về các tín hiệu của mình và chọn không để chúng ngăn cản chúng ta giao tiếp.
Ví dụ, nếu người khác nói điều gì đó mà bạn không thích, bạn có thể nhận thấy ngực mình căng lên. Trong trường hợp không thiền, bạn có thể phản ứng với cảm giác khó chịu về thể chất này bằng cách nói điều gì đó mà sau này khiến bạn hối hận. Nhưng khi bạn luyện tập thiền, bạn có thể theo dõi cảm giác đó một cách bình thản, không phản ứng.
Hãy chú ý lắng nghe những gì người khác đang nói. Đừng để những suy nghĩ khác, chẳng hạn như điều bạn sẽ nói tiếp theo, làm bạn phân tâm khỏi việc tập trung hoàn toàn vào người kia.
Lắng nghe một cách đồng cảm
Chúng ta thường nhìn thế giới qua lăng kính của những kinh nghiệm và định kiến trước đây. Khi đồng cảm, bạn có thể nhìn mọi thứ từ góc độ của người khác. Ví dụ, bạn có thể hợp pháp hóa quan điểm của người khác bằng cách thừa nhận quan điểm của họ. Bạn không cần phải đồng ý với họ; chỉ đơn giản là bạn nhận ra rằng họ có quan điểm khác với bạn.
Tất cả các kỹ thuật nêu trên có thể áp dụng được cho cả tình huống cá nhân và nghề nghiệp. Một số kỹ thuật có thể phù hợp hơn vào những thời điểm nhất định, nhưng nếu áp dụng chúng vào thực tế, bạn sẽ thấy rằng mình chú ý hơn và mọi người sẽ thấy bạn dễ nói chuyện hơn.
Vì vậy, điều quan trọng là phải giữ suy nghĩ thoáng về các phong cách giao tiếp và cách những người khác nhau tiếp cận chúng. Trong công việc và cuộc sống cá nhân, bạn có khả năng gặp phải những người có nhiều trải nghiệm và xuất thân khác nhau, vì vậy bạn nên cân nhắc những điều này khi giao tiếp với những người khác.
…………………………………………………………………………..
Xin chân thành cảm ơn tác giả vì những chia sẻ vô cùng bổ ích!
- Bài viết gốc: futurelearn.com
- Người dịch: Lương Phương Thảo
- Khi chia sẻ cần phải trích dẫn nguồn là “Người dịch: Lương Phương Thảo – Nguồn iVolunteer Vietnam”
Shortlink: https://ivolunteer.vn/z/9633
Trong quá trình tổng hợp và chia sẻ thông tin, các tình nguyện viên/ cộng tác viên/ thành viên rất khó tránh khỏi thiếu sót. Rất mong được độc giả cảm thông và góp ý tích cực để giúp iVolunteer Vietnam ngày một hoàn thiện & phát triển.
iVolunteer Vietnam mạng xã hội chia sẻ, tổng hợp các thông tin cơ hội tình nguyện, học bổng, khoá học online hữu ích dành cho sinh viên & giới trẻ Việt Nam. Với các thông tin được cộng đồng chia sẻ, chúng mình thường KHÔNG có liên hệ trực tiếp với ban tổ chức hay đầu mối liên lạc của chương trình! Bạn vui lòng xem thêm thông tin tên đơn vị tổ chức chương trình (tìm qua facebook hoặc google) & nội dung chi tiết đính kèm, email/SĐT liên hệ (nếu có) ở link bài đăng trên fanpage và website https://ivolunteer.vn để tìm hiểu rõ hơn.
Lượt xem: 11
